Afstandsmoeders

In 2019, toevallig het jaar dat ik zelf moeder werd, hoorde ik voor het eerst een vrouw vertellen hoe ze een halve eeuw geleden haar pasgeboren baby ter adoptie had moeten afstaan. Ze was als tiener zwanger geraakt, en die gebeurtenis had haar leven op zijn kop gezet. Ze was tijdens haar zwangerschap weggestopt bij familie over de grens, had haar kindje na de bevalling niet meer mogen zien en het dwingende advies gekregen er nooit meer met iemand over te spreken. Dat er relatief kortgeleden zo gevoelloos met een kwetsbare tiener en haar pasgeboren kind werd omgegaan trof me. Ik begon me te verdiepen in de geschiedenis van afstand doen in Nederland, en kwam er al snel achter dat deze vrouw bij lange na niet de enige was die dit was overkomen. Het mondde uit in een tiental diepgravende interviews met vrouwen van wie de meeste decennia later nog altijd bezig zijn met dat donkere hoofdstuk uit hun leven.
In de jaren vijftig tot tachtig hebben in Nederland duizenden jonge, meestal ongehuwde vrouwen die onbedoeld zwanger raakten hun baby direct na de geboorte afgestaan. Die vrouwen van toen worden afstandsmoeders genoemd. Hoeveel moeders er afstand hebben gedaan van hun kind in die periode is moeilijk te zeggen, omdat de aantallen nooit systematisch zijn bijgehouden. In het weinige onderzoek dat er is lopen de schattingen uiteen van dertien- tot twintigduizend vrouwen. Zeker is dat er tussen 1956, het jaar dat adoptie juridisch mogelijk werd, en 1984, het jaar dat abortus werd gelegaliseerd, ruim vijftienduizend Nederlandse kinderen zijn geadopteerd. Sommige vrouwen stonden meerdere kinderen af. Het piekmoment was het jaar 1974 toen rechters maar liefst 1146 kinderen toewezen aan adoptieouders, oftewel: zo’n drie kinderen per dag. Op dit moment worden er in ons land jaarlijks tussen de vijftien en vijfentwintig baby’s afgestaan. En ook vóór de jaren zestig kwam afstand doen mondjesmaat voor, in het jaar 1957 bijvoorbeeld werden volgens het cbs ‘slechts’ veertig adopties geregistreerd. Hoe kon het dan gebeuren dat juist in die tussenliggende periode zoveel vrouwen afstand deden van de baby die zij negen maanden hadden gedragen?